Τα τοπωνύμια της Σκιάθου, στο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

τοπωνύμιο, λόγιο ενδογενές δάνειο: γαλλική toponymie < τόπος + -ωνύμιο (< ὄνυμα)

Σύμφωνα με το γλωσσολόγο Αντώνιο Μηλιαράκη, τα τοπωνύμια αποτελούν γλωσσικό υλικό, όπως οι επιγραφές, όμως είναι «επιγραφαί, γεγλυμμέναι επί του εδάφους». Ο πρόεδρος της Έβδομης Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Τυποποίηση των Γεωγραφικών Ονομάτων είπε ότι τα τοπωνύμια είναι «το περιβάλλον μας και ο αέρας που αναπνέουμε». Κατά τον ορισμό του καθηγητή Στίλπωνα Κυριακίδη, όταν λέμε τοπωνύμια εννοούμε, όχι μόνο τις ονομασίες των πόλεων, των χωριών και των συνοικισμών, αλλά γενικά όλα τα ονόματα με τα οποία ο λαός ονομάζει κάθε πτυχή, κάθε κομμάτι του πατρίου εδάφους, κάμπους, βουνά, πλαγιές, ποταμούς κτλ. Όπως δίνουμε ένα όνομα στο κάθε πρόσωπο για να το ξεχωρίζουμε από τ ́ άλλα, έτσι και σε κάθε τόπο, για τον ίδιο λόγο, δίνουν οι άνθρωποι ένα ξεχωριστό όνομα.

Τα τοπωνύμια αποτελούν ένα κομμάτι της ιστορίας και του πολιτισμού μας, τα οποία είναι άρρηκτα δεμένα με την ιστορία του κάθε τόπου, με αυτή την αρχή και με στόχο την ανάδειξη και διατήρησή τους, ο Πολιτιστκός Σύλλογος ΄Η Σκιάθος’, ανταποκρίθηκε στην πρόταση της κυρίας Γεωργίας Φαρίνου-Μαλαματάρη, Καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Πρόεδρο της Εταιρείας Παπαδιαμαντικών Σπουδών, που αφορούσε στη δημιουργία ενός ψηφιακού χάρτη με τοπωνύμια, όπως αυτά αναφέρονται στο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

Τα τοπωνύμια αυτά, έχουν τη δική τους φωνή και αφηγούνται τη μακρόχρονη ιστορία της Σκιάθου. Οι ονομασίες αυτών των τόπων, προέρχονται από τη διαμόρφωση του τοπίου (ρέμα Αγαλλιανούς, Κακόρεμα, Καμίνι, Κεφάλα), της θέσης του και τη χρήση του από τους κατοίκους (Αλώνι, Μύλος, Μποστάνια, Ταρσανάς), από κάποιο χαρακτηριστικό γνώρισμα, από φυτά ή δέντρα που φύτρωναν ή καλλιεργούνταν σ’ αυτόν τον τόπο (Αμπελάκια, Ρόγγια, Μυγδαλιά), από παραδόσεις ή συμβάντα τοπικά (Το νησί της Ουρανίτσας, της Κοκκώνας το σπίτι),  από υπάρχοντα ερείπια (Πρυί, Κάστρο), μνημεία και εκκλησίες (Ευαγγελίστρια, Αγία Αναστασά, Άγιος Παντελεήμων, Μνημούρια). Η ακριβής ερμηνεία ενός τοπωνυμίου είναι μεγάλο ζήτημα, εξαιτίας του γεγονότος ότι μέσα στο χρόνο, οι λέξεις αυτές έχουν παραφραστεί, από στόμα σε στόμα, με αποτέλεσμα να μην είναι κανείς σίγουρος για την αρχική τους προέλευση.

Ομάδα εργασίας:

• Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, σύλληψη ιδέας.
• Κίμων Παπαδημητρίου, χαρτογραφική τεκμηρίωση τοπωνυμίων.
• Νίκος Ακρίβος, Αθηνά Παπαγεωργίου, υπόδειξη θέσεων τοπωνυμίων.
• Celine Monnier, Νίκος Πασχάλης, Παναγιώτης Τασιόπουλος, Θοδωρής Τζούμας, φωτογραφίες τοπωνυμίων.

Βιβλιογραφία

“ΑΠΑΝΤΑ” Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Εκδόσεις ΔΟΜΟΣ 1998